Uit onderzoek binnen de positieve psychologie blijkt dat we gelukkiger zijn wanneer we leven volgens persoonlijke waarden en daar vorm aan geven in het leven van alledag. We ervaren dan een gevoel van integriteit en vitaliteit. Dit geldt vooral wanneer deze persoonlijke waarden geen ‘geboden’ zijn, van buitenaf opgelegd, maar vanuit je hart worden gemotiveerd. Mensen die leven vanuit deze waarden zijn gelukkig, accepteren zichzelf, zijn zowel mentaal als fysiek gezond, tevreden met hun werken voelen zich bekwaam in wat zijn doen.
Waarden in het dagelijks leven
In het dagelijks leven zijn we ons nauwelijks bewust van onze waarden. Ons gedrag en de keuzes die we maken worden regelmatig beïnvloed door de waan van de dag en de ‘geest’ van de tijd, zonder dat we ons dit realiseren. Onlangs kwam er een schade- expert kijken naar een lekkage. De man zat even te praten over het huis waarin hij nu woont. Hij had in de buurt gewoond, maar had verschillende keren zijn huis met winst verkocht en woonde nu in een veel grotere woning. Toen hij weg was, begon ik mijzelf hardop af te vragen wat wij fout hadden gedaan. Wij begonnen in een huurhuis en wonen nu 15 jaar in het zelfde gezellige, maar kleine koophuis. ‘We hadden veel groter kunnen wonen als we dit anders hadden aangepakt’, bedacht ik hardop. Mijn zoon, die accountancy studeert en verstand heeft van geldzaken, hoorde mijn geredeneer. Tot mijn verrassing zei hij: ‘Mam, het is maar net wat je belangrijk vindt in je leven. En welke waarde een huis voor je heeft. Als je een huis hebt om in thuis te komen en in te wonen is dat anders dan een huis als middel om rijker te worden’. ‘Hij heeft helemaal gelijk’, dacht ik. Even werd ik me bewust van levenswaarden zoals thuiskomen, verbondenheid en geborgenheid.
Dit voorbeeld toont ons hoe verschillend waarden kunnen zijn. Grofweg zou je waarden kunnen indelen in twee groepen: morele waarden, die te maken hebben met karakter en karaktervorming en materiële waarden, die verwijzen naar comfort, spullen en uiterlijke omstandigheden die het leven veraangenamen zoals vakanties en sport.
Positieve Psychologie en karaktervorming
Binnen de psychologie is het belang van morele waarden voor de geestelijke gezondheid herontdekt door de grondleggers van de positieve psychologie Martin Seligman en Mihaly Csikszentmihalyi. Zij constateerden dat de Amerikaanse droom van welvaart en materialisme niet het geluk had gebracht dat ervan werd verwacht. Integendeel, in de westerse samenleving zijn depressies, zelfmoorden en echtscheidingen schrikbarend toegenomen. Deze Amerikaanse psychologen vroegen zich af: ‘Als toegenomen welvaart faalt in het vergroten van geluk en welbevinden, wat maakt het leven dan wel waardevol om geleefd te worden? Wat maakt dat we het leven ervaren als een goed leven?’ Volgens Seligman en Csikszentmihalyi wordt een goed leven geleefd in de loop van tijd en situaties. Daaruit blijkt of we stabiliteit en karakter hebben om te kunnen spreken van een ‘Life well lived’. Kenmerken van een goed en sterk karakter zijn volgens hen: wijsheid, moed, menselijkheid, rechtvaardigheid, matigheid en besef van transcendentie (een besef onderdeel te zijn van een overstijgend geheel). Een goed karakter ontstaat niet uit onmiddellijke bevrediging van onze zintuiglijke behoeften zoals chocola, alcohol of vakanties naar de Caribische eilanden. Karaktervorming komt tot stand door stap voor stap en dag bij dag te oefenen met waarden zoals geduld, doorzettingsvermogen of vergevingsgezindheid. Samen met Christopher Peterson schreef Martin Seligman een handboek ‘Character Strengths and Virtues’. Het boek is nog dikker dan de Bijbel! Er worden 27 waarden in beschreven. Dit handboek is bedoeld als een classificatie van positieve karaktertrekken en is tegelijkertijd een tegenhanger voor het door psychologen en psychiaters veelvuldig gebruikte boek van classificaties van persoonlijkheidsstoornissen: het DSM (Diagnostisch and Statistical Manual of Mental Disorders).
Waarden en Christelijk Geloof
Morele waarden nemen ook binnen het Joods-Christelijk geloof een centrale plaats in. Liefhebben van God en anderen staat daarbij bovenaan, naast zelfverloochening, zachtmoedigheid en nederigheid. Eén van de lessen die we van Jezus leren om een goed leven te hebben staat in Mattheus 11:28: ‘Kom tot Mij allen die vermoeid en belast zijn en Ik zal je rust geven. Neem Mijn juk op je en leer van Mij, want Ik ben zachtmoedig en nederig van hart’.
We willen allemaal af van vermoeidheid en lasten. Die brengen christenen graag bij Jezus of passiever: we vragen Hem ons daarvan te verlossen. Helaas zien we daarbij nogal eens over het hoofd dat de weg van het verlost raken van je lasten via het Kruis loopt. Het kruisigen van je oude zelf gerichte ‘ik’ en opstaan in de nederige en zachtmoedige houding van Jezus, is de weg die leidt tot vrede en innerlijke rust. Dit komt je niet zomaar aanwaaien. Het is, net zoals de grondleggers van de positieve psychologie constateren, een kwestie van dagelijks oefenen tijdens de uitdagingen van het leven. Paulus wijst ons in dit verband op het doorzettingsvermogen en de constante training van atleten. Zij trainen hun lichaam om het winnen van de eretitel, voor tijdelijke roem (zie 1 Korintiërs 9:24). Als christen echter, leven we voor een eeuwige en onvergankelijke prijs. Des te meer zouden we ons als christenen moeten trainen in morele waarden, om zo uiteindelijk de prijs te ontvang en aan het einde van dit leven, wanneer we voor de Rechter van het universum staan te horen: ‘Goed gedaan, je bent goed en betrouwbaar geweest. Kom, deel in Mijn vreugde’(naar Mattheus 25: 21).
Doe de test
Wil jij weten wat jouw belangrijkste persoonlijke waarden zijn? Doe dan de volgende, op wetenschappelijk onderzoek gefundeerde zelftest. Je kunt zelf de taal uitkiezen waarin je de test wilt doen. Invullen duurt 15 minuten en je krijgt meteen de uitslag.
https://www.viacharacter.org/www/Character-Strengths-Survey
In de volgende Blog hoop ik dieper in te gaan op psychologische en pastorale kenmerken van nederigheid.
Geef een antwoord