Christelijk Geloof en Positieve Psychologie

Christelijk Geloof en Positieve Psychologie

Wetenschap ontwikkelt zich en wetenschappelijke theorieën komen en gaan. Soms wordt er binnen onderzoek voortgebouwd op voorgaande bevindingen, soms wordt er een hele andere weg ingeslagen. Binnen de psychologie heeft er het afgelopen decennium een verschuiving plaats gevonden van de aandacht die vooral gericht was op het verminderen van klachten zoals depressieve gevoelens, angsten, somberheid en negatieve gedachten – en gedragspatronen, naar processen die bijdragen aan het vergroten van het welzijn, geluk, veerkracht en levenstevredenheid. Het gevolg hiervan is het ontstaan van een nieuwe stroming binnen de psychologie: de Positieve Psychologie. Deze beweging heeft een enorme vlucht genomen. Niet alleen zijn er inmiddels duizenden wetenschappelijk artikelen verschenen rondom dit thema, ook zijn er vele handboeken op de markt met veelbelovende titels zoals ‘De maakbaarheid van het Geluk’,  ‘Authentiek Happiness’, ‘Positieve Psychologie als bron van Geluk’, ‘Opvoeden tot Geluk’ e.d.

We kunnen vanuit christelijk perspectief kritiek hebben op het mensbeeld dat wordt gehanteerd binnen de Positieve Psychologie. Een opvatting binnen de Positieve Psychologie, in navolging van de humanistische traditie, is bv. ‘de mens is van nature goed’. Dit staat tegenover de van oudsher fundamentele opvatting binnen het christelijk geloof dat de mens zondig is, van nature egoïstisch en zelfzuchtig. Als kind en opgroeiende tiener geloofde ik daar niets van. Dat was toch wel een al te negatieve benadering van het unieke, waardevolle, moreel handelende en geniale menselijke ras. Inmiddels ouder geworden, heb ik de zelfzuchtige trekken in mijn eigen hart en in die van anderen pijnlijk leren kennen. Hoewel de ene mens goedhartiger lijkt te zijn dan de andere, is er geen mens die altijd liefdevol, geduldig, nederig en zachtmoedig reageert. Wanneer we oog in oog komend te staan met uitdagingen in het leven zoals onrechtvaardige bejegening, misbruik, haat en afwijzing, zijn onze natuurlijke reacties niet die van geduld en vergevingsgezindheid, maar ontstaan er vaak bittere wortels van een nog grotere haat en afwijzing van zowel onszelf, als anderen en God.

Een tweede verschilpunt tussen de Positieve Psychologie en het Christelijk Geloof houdt verband met de weg naar geluk die beiden prediken. De centrale geloofsopvatting binnen het Christelijk Geloof is dat de weg naar ‘welgelukzaligheid’, het toppunt van geluk, verloopt via het Kruis. Jezus Christus stierf de kruisdood en droeg onze zonden daar weg, om opgestaan uit de dood, hen die hun zelfzuchtige ‘ik’ met hem kruisigen, mee te laten opstaan in Nieuw Leven (Efeziërs 2: 5-7). Dat nieuwe leven is verbonden en geworteld in Christus en heeft als resultaat een leven gevuld met liefde, blijdschap, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, trouw, zachtmoedigheid en zelfbeheersing (Galaten 5:22). Helaas zien we daar de werkelijkheid niet altijd van onder christenen, maar dat is een ander verhaal. De Positieve Psychologie ziet de weg naar geluk o.a. in het streven naar zelfrealisatie, het cultiveren van positieve emoties, ontwikkelen van talenten en het leren staan in je ‘kracht’.

Gelukkig zijn willen we allemaal en het is menselijk daarnaar te streven. Toch kan bij het streven naar geluk ook een vraagteken gezet worden. Een christelijke visie op geluk en een goed leven gaan niet zozeer over het najagen van dat wat jou gelukkig maakt. Veel meer vindt een christen zijn geluk in zijn/haar identiteit als geliefde zoon/dochter van de Schepper, zich overgevend aan Zijn onvoorwaardelijke liefde en zich verheugend in Hem. Door de weg van Jezus Christus te volgen in het liefhebben van God en de ander, vindt een christen zijn/haar hoogste vreugde en geluk.

Mensbeelden en wegen naar geluk binnen de Positieve Psychologie en het Christelijk Geloof verschillen dus behoorlijk van elkaar. We doen er goed aan ons hiervan bewust te zijn. Maar betekent dit dan ook dat een christen zich verre moet houden van alles wat de Positieve Psychologie brengt? Persoonlijk kies ik voor een geïnteresseerde en tegelijkertijd toetsende en kritische houding. Wetenschappers bestuderen, naar we hopen, de werkelijkheid om ons heen. Ze proberen verbanden te begrijpen, invloeden te doorzien, inzichten in processen te vergroten. Psychologen bestuderen de mens en het menselijk gedrag. Alles wat een psycholoog ontdekt aan mogelijke processen, gaat over Gods geschapen werkelijkheid. En alle waarheid die wordt ontdekt is Gods waarheid. Veel van wat onderzoek binnen de Positieve Psychologie uitwijst, hadden wij als christenen allang kunnen weten. Des te opmerkelijker is het dat de gelukshype, en alle oefeningen die deze met zich meebrengt vanuit semi-spirituele hoek en gevoed door de Positieve Psychologie, ook onder christen veel ingang heeft. Jammer dat we niet eerder Bijbelse waarheden omarmden, die ons nu door de Positieve Psychologie worden voorgehouden. Daar schrijf ik graag meer over in een volgende Blog!